تبیین مدل علّی عوامل مدرسه‌ای بر رفتارهای تحصیلی با واسطه‌گری عوامل فردی (خودکارآمدی و خودتنظیمی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه روانشناسی،واحدمرودشت،دانشگاه آزاداسلامی،مرودشت

2 دانشیار گروه روانشناسی،واحد شیراز،دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز،ایران

3 استادیار گروه روانشناسی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت،ایران

4 استاد گروه روانشناسی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت ،ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف مدل­یابی روابط بین عوامل مدرسه‌ای (نگرش به مدرسه، ادراک از جو مدرسه) بر رفتارهای تحصیلی با واسطه‌گری عوامل فردی (خودکارآمدی و خودتنظیمی) انجام گرفت. جامعه­ی این تحقیق تمام دانش­آموزان متوسطه شهر شیراز است که در سال تحصیلی 1397-1396 مشغول تحصیل در دبیرستان‌های شهر شیراز بودند. جهت انتخاب نمونه، 581 نفر از دانش­آموزان با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات، با استفاده از پرسش­نامه‌های نگرش به مدرسه (SAAS) مک کوچ و سیگل (2003)، پرسش­نامه ادراک جو مدرسه تریکت و موس (1973)، پرسش­نامه خودتنظیمی بوفارد (1995)، پرسش­نامه انگیزش تحصیلی هارتر (1980) و پرسش­نامه خودکارآمدی کودکان و نوجوانان (SEQ-C) موریس (2001) انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون معادلات ساختاری نشان داد که متغیرهای نگرش نسبت به مدرسه و جو مدرسه پیش‌بین‌های مثبت و معنی‌داری برای خودکارآمدی و خودتنظیمی دانش‌آموزان بودند؛ خودکارآمدی و خودتنظیمی نیز پیش‌بین‌های مثبت و معنی‌داری برای رفتارهای تحصیلی دانش‌آموزان بودند و تأثیر عوامل مدرسه‌ای بر رفتارهای تحصیلی دانش‌آموزان را به‌طور کامل واسطه‌گری می‌کردند. مدل پژوهش در مجموع 38 درصد از واریانس رفتارهای تحصیلی را تبیین نمود. یافته‌های پژوهش مؤید آن است که ویژگی‌های فردی دانش‌آموزان قادرند تأثیر عوامل مدرسه‌ای بر رفتارهای تحصیلی را واسطه‌گری کنند.

کلیدواژه‌ها


ارجی، رقیه (1385). هنجاریابی پرسشنامه یادگیری خودتنظیمی به عنوان صلاحیت میان برنامه ای بین دانش آموزان. پایان نامه کارشناسی ارشد؛ دانشگاه علامه طباطبایی.
بهرامی، فاطمه و رضوان، شیوا (1385). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر اصفهان با ویژگی های آموزشگاهی آنان. مجله پژوهش های تربیتی و روانشناختی، (2) .
حاجی میرزایی، مرضیه (1389). بررسی رابطه خلاقیت و خودکارآمدی تحصیلی بر نگرش به مدرسه در دانش آموزان دختر مدارس راهنمایی و عادی شبانه روزی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
حسن نیا، سمیه؛ صالح صدق پور، بهرام و دماوندی، مجید. مدل یابی رابطه ساختاری هوش و شادکامی با واسطه‌گری خودکارآمدی و خودتنظیمی تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 2(6) ، 60-32 .
حیدری، علیرضا؛ عسکری، پرویز؛ ساعدی، سارا و مشاک، رویا (1394). رابطه انگیزش تحصیلی و انگیزه پیشرفت با محیط آموزشی دانشجویان دختر. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، 24(6)، 107-95 .
خیر، محمد و حسینی (1388). پیش بینی تعلل ورزی رفتاری و تصمیم گیری با توجه به باورهای فراشناختی در دانشجویان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی، (3)15، 273-265.
دلیلی، رویا. (1385). بررسی رابطه میزان یادگیری خودنظم بخش (خودتنظیم) با راهبردهای یادگیری (شناختی- فراشناختی در دانشجویان کارشناسی ارشد. پایان نامه کارشناسی ارشد؛ دانشگاه علامه طباطبایی.
دیانت، حمیده؛ رضایی، علی محمد؛ طالع پسند، سیاوش و محمدی فر، محمدعلی (1396). اثر پیش بینی کنندگی خودتنظیمی و خودکارآمدی تحصیلی بر اضطراب امتحان: بررسی نقش واسطه ای تعلل ورزی تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری (علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز)، 2(9)، 145-122.
رشید، خسروی؛ ذاکری، علیرضا؛ سلحشوری، احمد و کردنوقابی، رسول (1391). انگیزه تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه در رابطه با عوامل محیطی. نشریه فناوری آموزش، 7 (2).
سیف، علی اکبر. (1382). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: انتشارات آگاه.
طلوع تکمیلی، نادره . (1382). بررسی اثربخشی آموزش مستقیم راهبردهای شناختی و فراشناختی بر یادگیری خودتنظیم دانش آموزان کلاس پنجم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
طهماسیان، کارینه (1386). رابطه بین خودکارآمدی و افسردگی در نوجوانان. فصلنامه روانشناسی کاربردی، (1)9، 93-83 .
طهماسیان، کارینه (1384). مدل یابی خودکارآمدی در افسردگی نوجوانان بر مبنای مدل عاملیتی بندورا از افسردگی، پایان نامه دکترای روانشناسی بالینی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، دانشکده روانشناسی.
ظهیری، بیژن و سوران، رجبی (1388). بررسی ارتباط گروهی از متغیرها با انگیزش تحصیلی دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی . مجله دانشور رفتار، 36 (16) ،80-69 .
علی بخشی، سیده زهرا و زارع، حسین (1389). اثربخشی آموزش خودتنظیمی یادگیری و مهارت های مطالعه بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان. مجله روانشناسی کاربردی، 3 (4) ،80 - 69.
علایی خرائم و نریمانی (1390). مقایسه باورهای خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت در دانش آموزان دچار ناتوانی یادگیری و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی یادگیری، 1 (3)، 104-85 .
عشورنژاد، فاطمه . (1385). بررسی روابط ساختاری خودپنداره، یادگیری خودتنظیمی و موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی.
قمری، محمد. (1392). رابطه بین سرمایه اجتماعی و انگیزش درونی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر کرج. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 6 (22) ، 58-45.
مردعلی، لیلا و کوشکی، شیرین (1387) . رابطه خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار)،(7) 2، 78-49 .
ﻣﺼﺮآﺑﺎدی، جواد (1389). ﻫﻨﺠﺎر ﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﻛﺘﺸﺎﻓﻲ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﺪه ﺳﻨﺠﺶ ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ. مجله آموزش و ارزشیابی. (12)3، 119-107.
مهنا، سعید؛ میکاییلی منیع، فرزانه و عیسی زادگان، علی (1394). بررسی روابط ساختاری ادراک از جومدرسه و اهداف پیشرفت با خودکارآمدی تحصیلی. نشریه روانشناسی مدرسه، 1(13)، 138-122.
مرادی، مرتضی (1396). ارائه مدل علی –تجربی از بررسی نقش واسطه‌گری در آمیزی تحصیلی در باورهای خودکارآمدی تحصیلی و حرمت خودتحصیلی با بهزیستی تحصیلی در نوجوانان دبیرستانی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 2/72، 90-68 .
نریمانی، خشنودنیای چماچانی، زاهد و ابوالقاسمی (1392). نقش حمایتی درک معلم در پیش بینی خودکارآمدی تحصیلی در دانش آموزان دچار ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی های یادگیری. (1)3، 128-110.
Arends.R.I. (1998). Learning to teach. New York:MCGraw-Hill.
Bandura, Albert, 1993. "Perceived Self-Efficacy in Cognitive Development and Functioning. Educational Psychologist 28(2):117–148.
Bandura, Albert. 1997. Self-Efficacy: The Exercise of Control. New York, NY, USA: W.
Berry, C. A. (1992).Previous learning experiences strategy beliefs and task definition in self-regulated foreign language learning.contemporary Educational Psychology, 18, 318-336.
Bodrova, E.,Leong, D. (2005). Promoting student self-regulation learning educational digs, (2)71, 54-57.
Christenson,Sandra., Jane,Conoley and other practioners. (2003). Pareneducation, website Dev Development Center for in Formetion technology impacts children.
Clarke, N. (2010). Emotional intelligence and learning in teams. Journal of Workplace Learning Volume. 22. Issue.3.
Crosnoe, R. & Needham, B. (2004 ). Holsim, contextual variability, and the study of friendships in adolescent develop. Child Development, 75, 264-279.
Dwvek, Carol S. 1986. "Motivational Processes Affecting Learning." American Psychologist 41(10):1040-1048.
Eccles, J. S. & Wigfield, A. (2002).Motivational beliefs , values, and goals . Annu.Rev Psychol, 53, 32-109.
Ferda Bedel, Emine. (2016). Exploring Academic Motivation, Academic Self-efficacy and Attitudes, Journal of Education and Training Studies, Vol. 4, No. 1;
Fraser, B.J. (1998). Classroom learning environment: Development, validaty, and applications. Learning Environments Research,1, 7 -33.
Goulao, M. F. (2014). The Relationship Between Self-Efficacy and Academic Achievement in Adults' Learners. Athens Journal of Education.1, (3).237-246.
Grolnick, W. S., Ryan, R. M., & Deci, E. L. (1991). Inner resources for school achievement: Motivational mediators of children's perceptions of their parents. Journal of educational psychology, 83(4), 508.
Hamranova, A. (2015)
Kauffman, F (2004). Self-Regulated learning in web-based environments; instructionaltools designed to facilitate cognitive strategy use, Meta cognitive processing and motivational beliefs ,educational computing Research.
Lee, M ., Lee, I. H., & Rojewski, J. W. (2012). The Role of Contextual and Interapersonal Factors in student's school satisfication in Korean vocational High schools. Available from: http:/WWW.googlescholar.com.
Marchant, G.J., Paulson, S.E., & Rothlisberg, B.A. (2001). Relations of middle school students’ perceptions of family and school contexts with academic achievement, Psychology in the Schools, 38,505-519.
McCoach, D. B. (2002). A validation study of the school attitude assessment survey. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 35, 66-77.
Niemiec, C. P. & Ryan, R. M. (2009). Autonomy, competence, and relatedness in the classroom: Applying self- determinationtheory to educationalpractice. Thheory andResearch in Education, 7(133),33-44.
Pinter, H., Paul, R & Shank, D. H. (2011). Provocationin teaching and educating: theories, researches and applications. Translated by Shahraray, M. Tehran: Science publication.
Premuzic, T. , & Furnham,A. (2003). Personality predicts academic performance: Evidence from tow longitudinal university samples. Journal of Research in personality,37,319-338.
Schraw,G. , & Brooks,D. ,W. (2001). Helping students Self-Regulate in match and sciences cources. University of Nebraska. contemporaryEducational Psychology ,20,359-368.
Schunk DH. Modeling and attributional effects on children's achievement: a self –efficacy analysis. J Educ Psychol .1981 ; 73(1 )93-105.
Way, N.,Redd , R. & Rhodes, J. (2007). Student's perceptions of climate during the middle school years:associations with trajectories of psychological and behavioral adjustment. Am J CommunityPsychol, 40, 194-213.
Zimmerman,B.J. , & Martinez-Pons, M. (1986). Development of a structured interview for assessing student use of self- regulated learning strategies. American Educational Research Journal,23,614-628.