بررسی برخی مؤلفه‌های برنامه درسی تربیت معنوی در چارچوب سنت‌گرایی سید‌حسین نصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ و فلسفه‌ی تعلیم‌وتربیت، دانشگاه شیراز

2 استاد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز

3 دانشجوی دکتری تاریخ و فلسفه‌ی تعلیم‌وتربیت، دانشگاه شیراز

چکیده

هدف اصلی این مقاله بررسی برخی مؤلفه­های برنامه­ی درسی تربیت معنوی بر مبنای سنت­گرایی سید­حسین نصر است. مؤلفه­های مورد بررسی اصول، روش­ها و محتواهای تربیت معنوی هستند. این پژوهش از نوع فلسفی است و با روش استنتاجی فرانکنا انجام­گرفت. یافته­ها نشان ­می­دهد برخی از اصول تربیت معنوی در منظومه­ی فلسفی-عرفانی نصر عبارتند از: اصل پیروی از سنت که متضمن عمل به آداب شریعت و طریقت نیز می­باشد، تبعیت از استاد، شکوفاسازی داشته­های فطری، حجاب­ و غفلت­زدایی، حضور اجتماعی فعال و کثرت طریقت­ها که متضمن تساهل و تسامح در امر تربیت است. روش­های تفکر، تأمل معنوی، مراقبه، هرمنوتیک معنوی، مطالعه­ی سه کتاب وحی، انسان و طبیعت؛ مطالعه­ی علوم سنتی، مشق نظری و عملی هنرهای سنتی، عمل به آداب روحانی، عمل­های صالح مبتنی بر نیکی، تقوا، توبه و مجاهده­ی درونی از روش­های تربیتی استنتاج­ شده­­اند. محتوای تربیت معنوی نیز شامل سنت و مؤلفه­های آن یعنی وحی­های الهی، میراث تصوف، علوم سنتی، ادبیات سنتی، هنرهای سنتی، اسطوره و نماد است. رویکرد نصر به تربیت معنوی توجه بیش­تری به زیبایی­شناسی، اخلاق، حیطه­ی عاطفی، عشق و جوهره­ی دین دارد و متضمن تعلیم­وتربیت کثرت­گراست.

کلیدواژه‌ها


آملی، سیدحیدر­. (1368). جامع­الاسرار و منبع­الانوار، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
اشعری، زهرا؛ باقری، خسرو و حسینی، افضل­السادات. (1391). بررسی مفهوم، اصول و روش­های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، 5(15)، 89-112.
باغگلی، حسین. (1392). مطالعه انتقادی "تربیت معنوی" در دنیای معاصر: مقایسه رویکردهای دینی و نوپدید در عرصه تربیت، رساله دکتری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
باقری، خسرو. (1386). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
باقری، خسرو؛ توسلی، طیبه و سجادیه، نرگس. (1389). رویکردها و روش­های پژوهش در فلسفه تعلیم­وتربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دین­پرست، منوچهر. (1383). سید حسین نصر، دلباخته­ی معنویت. تهران: انتشارات کویر.
سجادی، سیدجعفر. (1389). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سروش، عبدالکریم. (1378). اصناف دین­ورزی، کیان، 9(50)، 26-22.
شمشیری، بابک؛ رحیمیان، سعید و تجلی­اردکانی، حسین­علی. (بی تا). واکاوی مفهوم، مبانی و هدف­های تربیت معنوی در اندیشه­ی سیدحسین نصر. بی­جا.
قاسم­پور­دهاقانی، علی و نصراصفهانی، احمدرضا. (1392). رویکرد معنوی و برنامه­ریزی درسی: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 19(13)، 71-92.
کیانی، معصومه؛ مهرمحمدی، محمود؛ صادق­زاده­قمصری، علی­رضا؛ نوذری، محمود و باقری، خسرو. (1394). مفهوم­شناسی معنویت از دیدگاه اندیشمندان تربیتی غرب و مسلمان، اسلام و
پژوهش­های تربیتی
، 7(2)، 97-118.
گوتک، جرالد. ال .(1386). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، مترجم: محمدجعفر پاک­سرشت، تهران: سمت.
لینگز، مارتین. (1378). عارفی از الجزایر، مترجم: نصراله پورجوادی، تهران: هرمس.
ملکیان، مصطفی. (1390). راهی به رهایی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران: نشر نگاه معاصر.
ملکیان، مصطفی. (1380). معنویت و عقلانیت، اگزیستانسیالیسم، سکولاریزم، قم: کتابخانه تخصصی دانشگاه ادیان و مذاهب.
میرشاه­جعفری، ابراهیم؛ یارمحمدیان، محمدحسین؛ فروغی­ابری، احمدعلی و اوجی­نژاد، احمدرضا. (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای تربیت معنوی باتوجه ­به مؤلفه­های برنامه درسی در چند کشور جهان، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(1)، 83-102.
میلر، جان پی. (1380). آموزش و پرورش و روح، مترجم: نادر قلی قورچیان، تهران: نشر فراشناختی اندیشه.
نجفی، محمد. (1386). الگوی نظری برنامه درسی معنوی در تربیت اسلامی با تأکید بر رویکرد تربیتی محبت اهل بیت، رساله­ دکتری، شیراز: دانشگاه شیراز.
نصر، سیدحسین. (1387). آرمان­ها و واقعیت­های اسلام، مترجم: شهاب­الدین عباسی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، سید حسین. )1383). آموزه­های صوفیان از دیروز تا امروز، مترجمان: حسین حیدری؛ محمدهادی امینی، تهران: قصیده­سرا.
نصر، سیدحسین. (1386). اسلام سنتی در دنیای متجدد، مترجم: محمد صالحی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، سیدحسین. (1389). اسلام و تنگناهای انسان متجدد، مترجم: انشاء­اله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، سیدحسین. (1392الف). انسان سنتی و مدرن در اندیشه سیدحسین نصر، مترجم: مهدی
نجفی­افرا، تهران: جامی.
نصر، سیدحسین. (1373). جوان مسلمان و دنیای متجدد، مترجم: مرتضی اسعدی، تهران: طرح نو.
نصر، سیدحسین. (1389الف). در جست­و­جوی امر قدسی: گفت­و گوی رامین جهانبگلو با
سید­حسین نصر،
مترجم: سیدمصطفی شهرآیینی، تهران: نشر نی.
نصر، سیدحسین. (1382). سه حکیم مسلمان، مترجم: احمد آرام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نصر، سید­حسین. (1392ب). گلشن حقیقت، مترجم: انشاء­اله رحمتی، تهران: سوفیا.
نصر، سید­حسین. (1380). معرفت و امر قدسی، مترجم: فرزاد حاجی­میرزایی، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
نصر، سید­حسین. (1385). معرفت و معنویت، مترجم: انشاء­اله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، سید­حسین. (1393). نیاز به علم مقدس، مترجم: حسن میانداری، قم: کتاب طه.
نصر، سید­حسین. (1389ب). هنر و معنویت اسلامی، مترجم: رحیم قاسمیان، تهران: حکمت.
Bigger, S. (2008). Secular Spiritual Education: Educational Features, 1(1), 60-70.
Bigger, S. (2003). Spirituality as a Process Within the School Curriculum. A Journal of New Thinking for Education, 9(1), 12-18.
Carr, D. (1995). Rival Conceptions of Spiritual Education. Journal of Philosophy of Education, 30(1), 158-178.
Duff, L. (2003). Spiritual Development and Education: A Contemplative View. International Journal of Children`s Spirituality, 8(3), 227-237.
Hand, M. (2003). the Meaning of Spiritual Education. Oxford Review of Education, 29(3), 399-401.
Wright, A. (2000). Spirituality and Education. London and New York: Routledge Falmer.