خود شرح‌حال‌نویسی مشارکتی: الگویی نوین و منطبق با برنامه‌ی درسی کارورزی در دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استاد برنامه ریزی درسی، دانشگاه اصفهان

3 استادیار برنامه ریزی درسی، دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف پژوهش حاضر این بود که در دانشگاه فرهنگیان به طراحی و اجرای برنامه­ی­ درسی کارورزی بر اساس الگوی خودشرح­حال­نویسی مشارکتی بپردازد و تجربه دانشجومعلمان از این الگو را مورد تحلیل و بازنمایی قرار دهد. این مطالعه از حیث هدف توسعه­ای- کاربردی، از نظر نوع پژوهش کیفی و در طیف روش­های کیفی بر کُنش­پژوهی رهایی­بخش مبتنی است. در این پژوهش به تناسب از روش­های تحلیل اسناد، مصاحبه غیرساختارمند و پرسش­نامه محقق­ساخته استفاده شده است و داده­ها با استفاده از روش­های تحلیل مضمون و تی تک­نمونه­ای مورد تحلیل قرار گرفته است. جامعه پژوهش دانشجومعلمان پردیس شهید باهنر اصفهان را دربر می­گیرد و نمونه پژوهش یک کلاس متشکل از هجده دانشجوی پسر ورودی سال 92-1391 بود که در نیمسال دوم سال تحصیلی 1395-1394 در ترم هشت رشته دبیری علوم اجتماعی مشغول به تحصیل بودند. این مشارکت­کننده­ها به شیوه ­نمونه­­گیری ملاک­محور انتخاب شدند و طی پانزده جلسه در طول یک ترم تحصیلی، کارورزی خویش را انجام دادند. ساختار الگوی پیشنهادی در قالب عناصر برنامه درسی کارورزی تدوین گردید که اعتبار و روایی آن به تأیید متخصصان برنامه درسی و استادان دانشگاه فرهنگیان رسیده بود. همچنین برای ارزیابی مقبولیت و اعتبار نتایج از زاویه­بندی روش­شناختی و اعتباریابی دموکراتیک استفاده شد. یافته­ها نشان داد، الگوی کارورزی مبتنی بر خودشرح­حال­نویسی مشارکتی، می­تواند اهداف و راهبردهای مستتر در واحدهای درسی کارورزی در دانشگاه فرهنگیان را محقق نماید. چنان­که تحلیل سرفصل­ واحدهای درسی کارورزی نشان داد، برنامه درسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان حول چهار مضمون شامل: تمرین معلمی، پژوهش روایی، کُنش­های مشارکتی و گروهی و تبیین برنامه درسی کارورزی شکل گرفته است که این مضامین با تجارب دانشجومعلمان از الگوی پیشنهادی، هم­سو و هم­خوان می­باشند. همچنین یافته­ها نشان داد دانشجومعلمان توانسته بودند طیف اهداف، محتوا، راهبردهای یاددهی-یادگیری و روش­های ارزشیابی ارائه شده در الگوی پیشنهادی را بالاتر از سطح میانگین تجربه نمایند. بنابراین طبق این نتایج می­توان اذعان داشت که الگوی خودشرح­حال­نویسی­مشارکتی با اهداف برنامه درسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان منطبق است و می­تواند به مثابه یک الگوی کارورزی در برنامه درسی کارورزی این دانشگاه مورد کاربست قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


ایمان، محمدتقی؛ آقاپور، اسلام. (1386). تکنیک زاویه بندی در تحقیقات علوم انسانی. نشریه روش شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه). 13 (52). 43-25.
ایمان، محمدتقی. (1390). مبانی پارادایمی روش‌های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی. ناشر: پژوهشکده حوزه و دانشگاه .
  امام­جمعه، محمدرضا؛ محمود، مهرمحمدی. (1385). نقد و بررسی رویکردهای تدریس فکورانه به‌منظور ارائه­ی برنامه­ی درسی تربیت معلم فکور. فصلنامه­ی مطالعات برنامه­ی درسی. 1(3). 66-30.
احمدی، فاطمه زهرا؛ احمدی، آمنه. (1395). آموزش گفت و شنودی بستری برای یادگیری برنامه کارورزی دانشگاه فرهنگیان. فصلنامه تربیت معلم فکور، 1 (2)، 72-51 .
بورگ، والتر؛ گال، مردیت دامین. (1386). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی (جلد دوم). ترجمۀ احمدرضا نصر و همکاران. تهران: انتشارات سمت.
بازرگان، عباس؛ حجازی، یوسف و اسحاقی، فاخته. (1386). فرآیند اجرای ارزیابی درونی در گروه­های آموزشی دانشگاهی (راهنمای عملی). تهران: نشر دوران.
جمشیدی­توانا، اعظم و امام­جمعه، محمدرضا. (1395). بررسی تأثیر کارورزی فکورانه در برنامه­ی درسی تربیت معلم بر رشد شایستگی­های دانشجومعلمان. پژوهش‌های برنامه­ی درسی. 6(1)، 20-1.
رضوی، سید مصطفی؛ اکبری، مرتضی؛ جعفرزاده، مرتضی و زالی محمدرضا. (1392). بازکاوی روش تحقیق آمیخته. ناشر: دانشگاه تهران.
ساکی، رضا. (1383). اقدام پژوهی راهبردی برای بهبود آموزش و تدریس، اصول، نظریه­ها و چارچوب عمل. ناشر: وزارت آموزش‌وپرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت.
عطاران، محمد. (1396). پژوهش روایی: اصول و مراحل. ناشر: دانشگاه فرهنگیان
فتحی­ واجارگاه، کورش. (1392). برنامه­درسی به سوی هویت­های جدید: شرحی بر نظریات معاصر برنامه­درسی. تهران: انتشارات آییژ .
قاسمی­پویا؛ اقبال. (1389). راهنمای عملی پژوهش در عمل. ناشر: وزارت آموزش‌وپرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت.
قادری؛ مصطفی. (۱۳۹۴). تحلیل تاریخی Currere به معنای گذر زندگی­نامه­ای در آثار
نوفهم­گرایی، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت  سال. 5(2).
کرمی، زهره؛ سراجی، فرهاد و معروفی یحیی. (1396). برنامه درسی روایت پژوهی و توسعه حرفه‌ای دانشجویان دانشگاه فرهنگیان: طراحی الگوی برنامه درسی. دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. ۵ (۹) :۶۹-۱۰۴.
ماهر، زهرا؛ ربانی­خوراسگانی، علی. (1396). اقدام پژوهی مشارکتی: زمینه‌ساز کنش ارتباطی در حوزه‌های عمومی‌. دو فصل نامه پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر. 6(10). 29-60.
مک­کرنان، جیم. (1394). پژوهش در عمل (کنش پژوهی): اقدام مبتنی بر مطالعه، ترجمه اقبال قاسمی پویا در روش شناسی مطالعات برنامه درسی. ادموند سی شورت، ترجمه­ی محمود مهرمحمدی و همکاران. تهران: انتشارات سمت.
مک‌نیف، جین؛ لوماکسناشر، پاملا و جک، وایتهد. (1390). اقدام‌پژوهی (طراحی، اجرا، ارزشیابی): ترجمه­ی محمدرضا آهنچیان. تهران: انتشارات رشد.
ملکی، صغری؛ مهرمحمدی، محمود. (1396). روایت نگاری ابزار تامل و بالندگی حرفه‌ای «مطالعه ای کیفی در زمینه تجربه روایت نگاری دانشجومعلمان در درس کارورزی». دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. ۵ (۱۰) :۱۲۷-۱۵۴.
محمدپور، احمد. (1389). ضد روش: منطق و طرح در روش شناسی کیفی. تهران: انتشارات جامعه شناسان.
نویدی، احد. (1383). مشروعیت علمی اقدام پژوهی : دغدغۀ روایی و کیفیت. در ساکی، رضا. اقدام پژوهی راهبردی برای بهبود آموزش و تدریس، اصول، نظریه ها و چارچوب عمل. ناشر: وزارت آموزش‌وپرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت.
نیستانی ، محمدرضا. (1394). ما در باران خواهیم ماند: نقد حال اصحاب دانش. تهران: انتشارات یار مانا.
Aleandri, G. & Russo, V. (2015). Autobiographical questionnaire and semi-structured interview: Comparing two instruments for educational research in difficult contexts. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 514-524
Anderson, G. L. & Herr, K. (1999). The new paradigm wars: Is there room for rigorous practitioner knowledge in schools and universities? Educational Researcher, 28(5), 12-21.
Ayers, W. (1988). Teaching and Being: Connecting Teachers' Accounts of Their Lives with Classroom Practice.
Blair, D. V. (2012). Collaborative journals: Scaffolding reflective practice in teacher education. In Narrative soundings: An anthology of narrative inquiry in music education (pp. 201-217). Springer, Dordrecht.
Butt, R, D. & Raymond, D. (1990). Bringing reform to life: Teachers' stories and professional development. Cambridge Journal of Education, 20(3), 255-268.
Butt, R. L. & Raymond, D. (1989). Studying the nature and development of teachers' knowledge using collaborative autobiography. International Journal of Educational Research, 13(4), 403-419.
Calderhead, J. & Shorrock, S. B. (1997). Understanding teacher education: Case studies in the professional development of beginning teachers. Psychology Press.
Carolyn. K,. Mark. B &  Asiya. S. (2017). Action Research. in Willig, C., & Rogers, W. S. (Eds.). The SAGE handbook of qualitative research in psychology. Sage.
Choi, E., Gaines, R. E., Jeong-bin H, P., Williams, K. M., Schallert, D. L., Yu, L. T. & Lee, J. (2016). Small stories in online classroom discussion as resources for preservice teachers’ making sense of becoming a bilingual educator. Teaching and Teacher Education, 58, 1-16.
Choi, T. H. (2013). Autobiographical reflections for teacher professional learning. Professional development in education, 39(5), 822-840.
Clandinin, D. J. & Connelly, F. M. (1996). Teachers' Professional Knowledge Landscapes: Teacher Stories––Stories of Teachers––School Stories––Stories of Schools. Educational researcher, 25(3), 24-30
Cochran-Smith, M. & Demers, K. E. (2008). How do we know what we know? Research and teacher education. Handbook of research on teacher education, 1009-1016.
Connelly, F. M. & Clandinin, D. J. (1986). On narrative method, personal philosophy, and narrative unities in the story of teaching. Journal of research in science teaching, 23(4), 293-310.
Connelly, F. M. & Clandinin, D. J. (1990). Stories of experience and narrative inquiry. Educational researcher, 19(5), 2-14.
Connelly, F. M. & Clandinin, D. J. (1994). Telling teaching stories. Teacher education quarterly, 145-158.
Coulter, C. Michael, C. & Poynor, L. (2007). Storytelling as pedagogy: An unexpected outcome of narrative inquiry. Curriculum Inquiry, 37(2), 103-122.
Craig, C. J. (2004). Shifting boundaries on the professional knowledge landscape: When teacher communications become less safe. Curriculum Inquiry, 34(4), 395-424.
Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data.
Diehl, J. N. (2012). Collaborative autobiography: A vehicle for administrator reflection on multiple accountability pressures. Texas State University-San Marcos
Durán Narváez, N. C., Lastra Ramírez, S. P. & Morales Vasco, A. M. (2013). Autobiographies: A way to explore student-teachers' beliefs in a teacher education program. Profile Issues in TeachersProfessional Development, 15(2), 35-47.
Enns, E. (1998). Personal and professional self-discovery through collaborative autobiography .Doctoral dissertation, Lethbridge, Alta.: University of Lethbridge, Faculty of Education.
Elliott, J. (2005). Using narrative in social research: Qualitative and quantitative approaches. Sage Publications.
Esau, O. (2013). Preparing pre-service teachers as emancipatory and participatory action researchers in a teacher education programme. South African Journal of Education, 33(4), 1-10.
Goodson, I. F. (1992).Studying Teachers' Lives (Investigating Schooling Series) 1st Edition. Routledge
Gough, N. (1994). Narration, reflection, diffraction: aspects of fiction in educational inquiry. The Australian Educational Researcher, 21(3), 47-76.
Gough, N. (1999). Surpassing our own histories: Autobiographical methods for environmental education research. Environmental Education Research, 5(4), 407-418.
Grundy, S. (1982). Three modes of action research. Curriculum perspectives, 2(3), 23-34.
Gudmundsdottir, S. (1991). Story‐maker, story‐teller: narrative structures in curriculum. J. Curriculum Studies, 23(3), 207-218.
Heikkinen, H. L., Huttunen, R. & Syrjälä, L. (2007). Action research as narrative: five principles for validation. Educational Action Research, 15(1), 5-19.
Kelchtermans, G. (2009). Narratives and biography in teacher education. Katholieke Universiteit Leuven, Leuven, Belgium.
Kinsler, K. (2010). The utility of educational action research for emancipatory change. Action Research, 8(2), 171-189.
Körkkö, M., Kyrö-Ämmälä, O. & Turunen, T. (2016). Professional development through reflection in teacher education. Teaching and Teacher Education, 55, 198-206.
Lapadat, J. C. (2009). Writing our way into shared understanding: Collaborative autobiographical writing in the qualitative methods class. Qualitative Inquiry, 15(6), 955-979.
Le Fevre, D. M. (2011). Creating and facilitating a teacher education curriculum using preservice teachers’ autobiographical stories. Teaching and Teacher Education, 27(4), 779-787.
Loughran, J. (2012). What expert teachers do: Enhancing professional knowledge for classroom practice. Routledge.
Masters, J. (1995) 'The History of Action Research' in I. Hughes (ed) Action Research Electronic Reader, The University of Sydney, on-line
McKernan, J. (1987). Action research and curriculum development. Peabody Journal of Education, 64(2), 6-19.
Newton, P. & Burgess, D. (2008). Exploring types of educational action research: Implications for research validity. International Journal of Qualitative Methods, 7(4), 18-30.
Parsons, S. (1995). The Art of Reflecting in a Two-Way Mirror: A Collaborative Autobiographical Study by Three Science Educators. Working Draft.
Pinar, W. F. (1975). The method of currere. Paper presented at the Annual Meeting of the AERA. Washington, D.C. April Pinar, W. F. (1994). Autobiography and an Architecture of Self (1985). Counterpoints, 2, 201-222.
Pinar, W. F., Reynolds, W. M., Slattery, P. & Taubman, P. M. (1995). Understanding curriculum as autobiographical/biographical text. Understanding curriculum: An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourses, 521-523.
Raymond, D., Butt, R. & Townsend, D. (1992). Contexts for teacher development: Insights from teachers’ stories. Understanding teacher development, 143-161
Sharkey, J. A.) 2001(. A critical feminist teacher inquiry into the use of autobiography in teacher education. Pennsylvania State University. College o f Education. (Doctoral dissertation).
Simon, I. (2006). Autobiography: Inspiring new visions of teacher learning. Educate~, 3(2), 53-61.
Tarney, L. M. (1990). An integration of collaborative autobiography and peer supervision to improve instruction in adult education .Doctoral dissertation, Lethbridge, Alta.: University of Lethbridge, Faculty of Education.
Tsang, W. K. (2004). Teachers’ personal practical knowledge and interactive decisions. Language Teaching Research, 8(2), 163-198.
Webster, L & Mertova, P. (2007). Using Narrative Inquiry as a Research Method. Rutledge Publications.