مفهوم‌پردازی فرایند آموزش چند فرهنگی از منظر معلمان اقوام ایرانی: نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای تخصصی مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

2 استادیار مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

چکیده

پژوهش حاضر به‌ منظور مفهوم‌پردازی فرایند آموزش چند فرهنگی از دیدگاه معلمان اقوام ایرانی انجام ‌شده است. روش پژوهش حاضر کیفی با تأکید بر نظریه داده بنیاد است. میدان مطالعه، مشتمل بر معلمان شش قوم ایرانی (آذری و ترک، بلوچ، ترکمن، عرب، کرد و لر) در دوره آموزش ابتدایی بوده و مشارکت‌کنندگان (اطلاع‌رسان‌ها) در پژوهش، پنجاه معلم از قومیت‌های مختلف بوده است. روش نمونه‌گیری در این پژوهش نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری نظری بوده و برای رسیدن به‌ کفایت نمونه از اشباع نظری استفاده‌ شده است. برای تحلیل داده‌ها از سه مرحله کدگذاری استفاده‌ شده است. در مجموع پانصدوهفتادونه مفهوم؛ صدوسی‌وپنج زیر مقوله و بیست‌وشش مقوله استخراج شد. مقوله‌هایی که در ذیل بعد شرایطی قرار گرفتند عبارت‌اند از: تک فرهنگی مخاطره‌آمیز، وجود سابقه چند فرهنگی، عمومی شدن پذیرش چند فرهنگی، وجود گفتمان مقاومت فرهنگی، چالش‌های زبانی، خود ارجحی فرهنگی، خودباختگی هویتی اقوام، کم­ثباتی جامعه، کم‌سوادی چند فرهنگی، کلیشه­سازی قومی، چند فرهنگی هراسی، وجود سیاست­زدگی آموزشی، هژمونیک شدن زبان فارسی. مقوله‌ها در بعد تعاملی عبارت‌اند از: مخالفان چند فرهنگی، خبره­گرایی قومی، بازآموزی چند فرهنگی، حکومت­مندی قومی، سیاست‌گذاری زبانی، تحقق گفتمان عدالت و مقوله‌ها در بعد پیامدی مشتمل بر: کیفیت‌بخشی آموزشی، اثربخشی یادگیری، همگرایی نظام‌مند، کلیشه‌زدایی قومی، مفاهمه قومی، توسعه فردی و برابری فرصت‌های آموزشی است. در این پژوهش مقوله‌ی هسته "بایستگی آموزش چند فرهنگی" نام‌گذاری شد.

کلیدواژه‌ها


امینی، محمد. (1391). تبیین برنامه درسی چند فرهنگی و چگونگی اجرای آن در نظام  برنامه‌ریزی درسی ایران، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 7 (26)، 11-32.
آرمند، فاطمه و پی­سوره، فرشاد. (1395). بررسی تعامل و همبستگی اقوام ایرانی در گفتمان اتحاد ملی، مجله علمی- تخصصی پژوهش ملل،1(4)،1-10.
   آنسلم، استراس و جولیت، کوربین. (1990). مبانی پژوهش کیفی. فنون و مراحل تولید نظریه زمینه­ای، ترجمه: ابراهیم افشار (1394)،تهران: نی.
باینگانی، بهمن و کاظمی، علی. (1389). بررسی مبانی تئوریک مفهوم سرمایه انسانی، برگ فرهنگ، 8-21.
جوادی، محمدجعفر. (1379). آموزش چند فرهنگی به‌مثابه رویکردی در آموزش، فصلنامه تعلیم و تربیت، (63)، 9-26.
حاجیانی، ابراهیم. (1383). "مسئله وحدت ملی و الگوی سیاست قومی در ایران". مجموعه مقالات مسائل اجتماعی ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران.
حمیدی­زاده، کتایون؛ فتحی واجارگاه، کوروش؛ عارفی، محبوبه و مهران، گلنار. (1396). آموزش چند فرهنگی: تحلیل نظام­مند ادراک معلمان، فصلنامه علمی پژوهشی تدریس پژوهی، 5(2)،2-16.
رضاپور قوشچی، محمد و نادری، محمود. (1393). جهانی‌شدن و تکثّرگرایی قومی در ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی‌شدن، 5(14)،56-91.
رضایی، محمد و غلامرضا کاشی، محمدجواد. (1384). چالش‌های بازتولید هژمونی دولت از طریق گفتمان مدرسه، مجله جامعه‌شناسی ایران،6(4)،34-58.
زینال­تاج، فرزانه؛ دهقانی، مرضیه و پاک­مهر، حمیده. (1393). بررسی مقوله فرهنگ و قومیت در
محتوای برنامه­های درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی، پژوهش­های برنامه درسی، 4(2)، 117-130.
ساعی­ارسی، ایرج. (1384). جهانی ‌شدن و بحران هویت قومی در ایران، فصلنامه تخصصی جامعه‌شناسی، 1(4)،32-45.
سیدامامی، کاووس. (1387). هویت‌های قومی از کجا برمی‌خیزند؟ مروری بر نظریه‌های اصلی، فصلنامه خط اول، 2(7)،16-32.
شارع­پور، محمود. (1392). جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه (کتاب اصلی در سال 1383 چاپ‌ شده است).
شمس، محمدعلی و شمسائی، سعیده. (1392). سیاست‌گذاری‌های زبانی خارجی و ارتباط آن با هویت ملی: نگرش معلمان زبان انگلیسی، فصلنامه مطالعات ملی، 14(3)، 52-75.
صادقی، علیرضا. (1391). ویژگی‌ها و ضرورت‌های تدوین برنامه درسی چند فرهنگی در ایران؛ بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارها، راهبرد فرهنگ، (17 و 18).
صادقی، علیرضا. (1392). دانش چند فرهنگی و ارتقای سبک زندگی در ایران، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 4(13)، 112-124.
صالحی امیری، سید رضا. (1389). انسجام ملی و تنوع فرهنگی، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
عبدلی سلطان احمدی، جواد؛ نادری، عزت‌اله؛ شریعتمداری، علی و سیف­ نراقی، مریم. (1395). نگاهی به آموزش چند فرهنگی در کتاب‌های ادبیات فارسی، بهارستان سخن (فصلنامه علمی- پژوهشی ادبیات فارسی)، 13(132)،235-252.
عزیزی، نعمت‌اله؛ بلندهمتان، کیوان و سلطانی، مسعود. (1389). بررسی وضعیت آموزش چند فرهنگی در مراکز تربیت ‌معلم شهر سنندج از منظر دانشجویان، فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران،3(2)،55-78.
عسگریان، مصطفی. (1385). جایگاه فرهنگ‌های قومی در تربیت شهروند، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 5 (17)،133-162.
عشایری، طاها؛ عباسی، الهام و پیرحیاتی، نرگس. (1394). تبیین جامعه‌شناختی تصورات قالبی در بین دانشجویان، فصلنامه مطالعات ملی،17(4).
علایی، بهلول. (1386). دوزبانگی و رویکرد مناسب آموزشی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان،(22)،176-189.
علی­پور، نسرین و علی­پور لیلا. (1395). آموزش چند فرهنگی و قومیت در برنامه درسی، فصلنامه مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی،2(11)،167-182.
فلیک، اووه. (2006). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی (1387) تهران: نی.
قادری، مصطفی­ و کرم­کار، سودا. (1393). برنامه درسی و فرهنگ ؛ رویارویی­ها و به­ هم­آوری­ها، تهران: آوای نور.
لیتوسلیتی، لیا. (بی­تاریخ). کاربرد گروه­های کانونی در پژوهش، ترجمه: عادل ابراهیمی لویه و فریبا حقیقی ایرانی (1393)، تهران: نشر علم.
محمدپور، احمد. (1392). تجربه نوسازی، مطالعه تغییر و توسعه در هورامان با روش نظریه
زمینه­ای
، تهران:جامعه شناسان.
محمدی، شیرکوه؛ کمال خرازی، علی نقی؛ کاظمی­فرد، محمد و پورکریمی، جواد. (1395). ارائه الگویی برای آموزش چند فرهنگی در نظام آموزش عالی: واکاوی دیدگاه‌های متخصصان این حوزه در ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی تدریس پژوهی، 4(1)، 65-91.
مشو نیس، جان. ( 2013). مسائل اجتماعی، جلد اول، ترجمه: هوشنگ نایبی (1395)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مکرونی، گلاله و بلندهمتان، کیوان. (1393). آموزش چند فرهنگی در کتاب‌های درسی دوره­ی ابتدایی، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 6(21)،73-92.
ملکی، حسن. (1389). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل)، مشهد: انتشارات پیام اندیشه.
نوربخش، یونس. (1387). فرهنگ و قومیت مدلی برای ارتباطات فرهنگی در ایران، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1(4)،67-78.
نیک‌نام، زهرا؛ مهرمحمدی، محمود؛ فاضلی، نعمت‌اله و فردانش، هاشم. (1390). آموزش علوم تجربی و فرهنگ: تبیین انسان‌شناختی یادگیری علوم تجربی، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 5،(20)، 8-36.
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1396). ایران، جامعه کوتاه‌مدت و 3 مقاله دیگر، ترجمه: عبداله کوثری، تهران: نی.
Arvin. M. A. (2001). Cultural Diversity and Education: Foundations, Curriculum and Teaching. Boston: Pearson, Allyn & Bacon.
Aslan, D. & Aydin, H. (2016). Teachers’ Awareness of Multicultural Education and Diversity in School Settings, Eurasian Journal of Educational Research, 64, 1-28.
Banks,­ J.­ & Banks, C. M. (2013). Multicultural Education: Issues and Perspectives (8thEd.). Hoboken, NJ: John Wiley and Sons.
 
Christina Abdullah, A. (2009). Multicultural Education in Early Childhood: Issues and Challenges.Journal of International Cooperation in Education, 12 (1), 159 – 175.
Ciftci, Y. A. & Gurol, M. (2015). A Conceptual Framework Regarding the Multicultural Education Competencies of Teachers.  H. U. Journal of Education,30(1),1-14.
Fernandez, M. (2010). The Responsibility for Multicultural Education: An Ethics of Teaching and Learning. Available from: http://www. Scu. Edu/ethics. [Accessed 24 may 2010].
Gay, G. (2006). The importance of Multicultural Education.New Yourk:Teachers College Press.
Grant, C. A. & Ham, S. (2013). Multicultural Education Policy in South Korea: Current Struggles and Hopeful Vision. Multicultural Education Review, 5, 1.
Hale, J. E. (1989). Black children: Their roots, culture, and learning styles. Provo,UT: Brigham Young University Press.
Hopkins-Gillispie, D. (2011). Curriculum & Schooling: Multiculturalism, Critical Multiculturalism and Critical Pedagogy. The South Shore Journal, 4, 1-10.
Janks, C., Lee, J. O. & Kanpol, B. (2001). Approaches to Multicultural Education in Preservice Teacher Education: Philosophical Frameworks and Models for Teaching. The Urban Review, 33(2), 87-105.
Kaya, I. & Aydin, H. (2014). Pluralism, Multicultural and Multilingual Education. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 1(1), 35-37.
Maatta, S. (2008). Teachers’ perceptions of multicultural education and their competence to teach children from different cultural backgrounds (published Thesis), University of Jyväskylä.
Ozen, F. (2015).  Evaluation of the Attitudes of Teacher Candidates towards Democracy and Multicultural Education. International Journal of Humanities and Education, 1:2, 182-220. 
Sahin, I. (2003). Cultural Responsiveness of School Curriculum and Student”s Failure in Turkey.Interchange.34 (4), 383-420.
Swartout, D. M. (2005). Multicultural education curriculum. Encyclopedia of Childrenُs Health. Available at: http://www.healthofchildren.com.
Varol, Y. K., Erbas, M. K. & Unlu, H. (2014). Investigation of cultural beliefs of physical education, teacher candidates with faculty of education. Turkish Journal of Sport and Exercise, 16(1), 80-86.