کاربست اصول و معیار‌های سازمان‌دهی محتوای برنامه‌ی درسی تاریخ ایران و جهان در دوره‌ی متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه کاشان

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه کاشان

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان در خصوص اصول و معیارهای سازمان‌دهی محتوای کتاب تاریخ ایران و جهان می‌باشد. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش تحقیق زمینه‌یابی انجام شده است. جامعه‌ی آماری شامل دو گروه است: گروه اول دبیران تاریخ دوره‌ی متوسطه که تعداد آن‌ها در شهرستان کاشان 30 نفر و گروه دوم شامل دانش‌آموزان سال دوم و سوم علوم انسانی که تعداد آن‌ها در شهرستان کاشان 2189 نفر می‌باشند. جامعه‌ی نمونه‌ی آماری، کل دبیران تاریخ ایران و جهان و تعداد 330 نفر از دانش‌آموزان شهرستان کاشان که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش‌نامه محقق ساخته با ضریب پایایی 89% و 81% برای دو گروه دبیران و دانش‌آموزان بوده است. جهت بررسی یافته‌های پژوهش از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان در مورد انطباق محتوای درس تاریخ با اهداف از قبل تعیین شده تفاوت معناداری وجود دارد. در مورد رعایت اصول و معیارهای انتخاب و سازمان‌دهی محتوای درس تاریخ با تجربیات یادگیری تفاوت معناداری وجود دارد. هم‌چنین در مورد انطباق محتوای درس تاریخ با نیازهای واقعی جامعه تفاوت معناداری به دست نیامد. در نهایت بین دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان در زمینه‌ی انطباق محتوای درس تاریخ با توانایی‌ها، نیازها و علایق دانش‌آموزان تفاوت معناداری مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
1. ابراهیمی، علی. (1377). برنامه‌ریزی درسی: راهبرد‌های نوین. تهران: فکر نو.
2. احمدی، پروین. (1380). طراحی الگوی برنامه درسی تلفیقی و مقایسه آن با برنامه‌های درسی موجود دوره‌ی ابتدایی در نظام آموزشی ایران. پایان نامه دکترا. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
3. احمدی، پروین. (1388). برنامه درسی میان رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. دوره‌ی اول، شماره سوم.
4. ادری، م و نیکلس‌، هاوارد. (1374). راهنمایی عملی برنامه‌ریزی درسی. مترجم: د. دهقان. تهران: قدیانی.
5. ارنشتاین. الن سی و ‌هانکینز. فرانسیس پی. (1384). مبانی، اصول و مسایل برنامه درسی. مترجم: ق. احقر. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
6. اعتمادی‌زاده، هدایت‌اله.؛ نصر، احمدرضا. و لیاقت دار، محمدجواد. (1388). نگاهی کلّی به برنامه درسی میان رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. دوره‌ی اول، شماره سوم.
7. بای، ولی‌اله. (1377). بررسی میزان تطابق تصاویر کتاب فارسی دانشجویان تکنولوژی آموزشی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
8. برخورداری، مهین. (1381). تبیین و ارزیابی چالش‌های تربیت مدنی در نظام آموزش و پرورش ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
9. پوشنه، کامبیز. (1389). تحلیل محتوای فیلم‌های آموزشی تولید شده در دفتر تکنولوژی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در دروس تاریخ، عربی، علوم و ریاضی بر اساس نظرسنجی از کارشناسان موضوعی تعلیم و تربیت. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
10. پیغامی، عادل. (1384). درآمدی بر طراحی برنامه‌های درسی با تأکید بر روی‌کرد‌های تلفیقی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).    
11. تقی پور، ظهیر. (1380). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی آموزشی و درسی. تهران: آگاه.  
12. جعفری هرندی، رضا.؛ نصر، احمدرضا. و میرشاه جعفری، سید ابراهیم. (1387). تحلیل محتوا روشی پر کاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوای کتاب درسی. فصلنامه حوزه و دانشگاه روش شناسی علوم انسانی. سال 14، شماره 55.
13. حاجی زاده، فرشته. (1386). ارزیابی محتوایی کتاب آموزش مهارت‌هایی برای زندگی، پایه پنجم ابتدایی بر اساس اصول انتخاب محتوا در برنامه‌ریزی درسی از دیدگاه صاحب‌نظران شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
14. حکیم زاده، رضوان.؛ کیامنش، علیرضا. و عطاران، محمد. (1386). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره‌ی راهنمایی با توجه به مسایل و مباحث روز جهانی در حوزه برنامه‌های درسی. فصلنامه‌ی علمی‌– پژوهشی مطالعات برنامه درسی. شماره 5، سال دوم.
15. خاکباز سادات، عظیمه. و موسی پور، نعمت اله. (1388). تجربه اجرای برنامه درسی میان رشته‌ای در ایران: بررسی موردی دوره‌ی کارشناسی ارشد آموزش ریاضی. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. دوره اول، شماره4.
16. خیر اندیش، عبدالرسول. (1384). آموزش رسمی ‌تاریخ؛ ضرورت‌ها و تنگناها. مجله‌ی رشد آموزش تاریخ. دوره ششم، شماره 3.
17. راهنمایی برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره‌ی آموزش عمومی. (1385). تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی.
18. دانشور، میترا. (1388). طرح تولید برنامه درسی ملی. ماهنامه معلّمان راهبرد. ویژه نامه قسمت چهارم. شماره 24.
19.  سلیمان‌پور، جواد. (1383). برنامه‌ریزی درسی (با تأکید بر تدوین محتوای درسی فعّال و کاربرد تحلیل محتوا). تهران: انتشارات احسن.
20.  سیلور، جی کالن.؛ الکساندر، ویلیام ام. و لوئیس، آرتور. (1380). برنامه‌ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر. مترجم: غ. خوی‌نژاد. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
21.  شعبانی، حسن. (1385). مهارت‌های آموزشی و پرورشی (روش‌ها و فنون تدریس). تهران: سمت.
22.  شکاری، عباس. (1387). روش‌های تدریس پشرفته. جزوه‌ی درسی کارشناسی ارشد. دانشگاه کاشان.
23. شکاری، عباس. و مزدایی، خداداد. (1388). گونه‌شناسی تئوری‌های چندگانه در جهانی شدن و بومی ‌ماندن برنامه درسی. فصلنامه علمی ‌و پژوهشی مطالعات برنامه درسی. سال چهارم، شماره 15، زمستان، صص: 105-135.
24. شکاری، عباس. (1389). فأوای آموزشی (ICTE) و میزان کاربست آن در فرایند یاددهی ـ یادگیری توسط اعضای هیأت علمی: مطالعه موردی دانشگاه‌های کاشان. فصلنامه علمی ‌و پژوهشی مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال اول، شماره 1 ، صص: 57-89.
25. عباسی، زکّیا. (1386). بررسی تناسب محتوای کتاب درس دین و زندگی سال اول متوسّطه بر اساس اصول انتخاب محتوا از نظر دبیران و دانش‌آموزان شهر تهران. پایان‌نامه کارشناشی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
26. علوی پور، محمد. (1387). چالش‌ها و چشم اندازهای مطالعات میان رشته‌ای. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
27.  غلا‌می‌فرد، اسرافیل. (1381). بررسی کمی ‌و کیفی برنامه‌های درسی جامعه‌شناسی دوره‌ی متوسطه گروه علوم انسانی بر اساس دیدگاه اجتماعی در برنامه‌ریزی درسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
28.  فتاح، مبینا. (1385). تحلیل محتوای کتاب‌های تعلیمات اجتماعی دوره‌ی ابتدایی از نظر میزان ارتباط آن با مهارت‌های زندگی در سال تحصیلی 85- 1384. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
29.  فتحی واجارگاه، کوروش. ( 1381). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: ایران زمین.
30. قورچیان، نادر قلی. و تن ساز، فروغ. (1374). سیمای روند تحولات برنامه درسی به عنوان رشته تخصصی از جهان باستان تا جهان امروز. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی عالی.
31. لطف‌آبادی، حسین. (1386). روی‌کردی نو به فلسفه تعلیم و تربیت. فصلنامه‌ی علمی‌– پژوهشی نوآوری آموزشی: ویژه نامه‌ی نوآوری در فلسفه تربیت. شماره 20، سال ششم.
32.  لوی.الف. (1384). مبانی برنامه‌ریزی آموزشی/برنامه‌ریزی درسی مدارس. ترجمه فریده مشایخ. تهران: مدرسه.
33. محسن پور، بهرام. (1384). نقش سازمان جهانی در توسعه آموزش و پرورش. جزوه درسی. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
34.  ملکی، حسن. (1373). ارایه چهارچوب نظری در خصوص سازمان‌دهی محتوای برنامه درسی با تأکید بر برنامه درسی مطالعات اجتماعی. پایان‌نامه دکترا. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
35. ملکی، حسن. (1384). برنامه‌ریزی درسی(راهنمایی عمل). مشهد: پیام اندیشه.
36. ملکی، حسن. (1379). مبانی برنامه‌ریزی درسی آموزش متوسطه. تهران: سمت.
37. موسی‌پور، نعمت‌اله. (1382). مبانی برنامه‌ریزی آموزش متوسطه. مشهد:‌ آستان قدس رضوی.
38. مؤمنی مهموئی. و زارعیان، غلامرضا. (1389). نقش و کارکرد ارزشیابی در مراحل تدوین برنامه درسی. مجله راهبردهای آموزش. دوره3، شماره2. تابستان، صص: 67-72.
39. مهر محمدی، محمود. (1369). استفاده از یک مدل تحقیقاتی به عنوان راهنمای فرآیند
برنامه­ریزی درسی. فصلنامه تعلیم و تربیت. شماره 21.
40. میرزابیگی، علی. (1380). برنامه‌ریزی درسی و طرح درس در آموزش رسمی‌ و تربیت نیروی انسانی. تهران: یسطرون.
41. نجاری، نعمت اله. (1379). بررسی نظرات دبیران و دانش‌آموزان سال سوم رشته علوم تجربی در خصوص انتخاب و سازمان‌دهی محتوای برنامه درسی کتب زیست شناسی نظام جدید در شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
 42. نعیمی، مریم. (1385). بررسی اصول و معیارهای انتخاب محتوا و تجارب یادگیری برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی از دیدگاه صاحب‌نظران و متخصصان برنامه‌ریزی درسی و معلمین شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
43. واحدی، مهدی. (1385). بررسی و تحلیل محتوای کتاب جدید التألیف دین و زندگی2 با معیارهای انتخاب و سازمان‌دهی محتوا از نظر صاحب ‌نظران و دبیران مربوطه شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
44. واشقانی فراهانی، ماشااله. و علی پور، احمد. (1382). تحلیل محتوای کتاب درسی علوم پایه اول کودکان کم توان ذهنی و مقایسه آن با کتاب درسی علوم پایه اول کودکان عادی. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. سال سوم، شماره2.
 45. وزارت آموزش و پرورش. (1385). راهنمای برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره­ی آموزش عمومی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی.
46. یوسفی، مقدس. (1387). بررسی و ارزشیابی محتوای کتاب جامعه‌شناسی(2) سال سوم متوسطه نظری بر اساس اصول انتخاب و سازمان‌دهی محتوا با توجه به دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان شهر کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
ب. انگلیسی
 47. Bean, J. (1997). Integrated curriculum in the middle school education. Eric Digest: Integrated Carr: hemp. P. 2.
48. Dale, R. (1992). Curriculum improvement, Decision making and process, 8th ed.Boston: Allyn and Bacon.
49. Erickson, H. L. (1995). String the heart and soul: Redefining curriculum and instruction. Corwin Press. P. 96.
 50. Fenton, F.(1967). The new social studies.USA: Hoit Rine Hart and Winston.
51. Fogarty, R. (1991). The ways to integrated curriculum. Educational Leadership. 49(2): 61-65.
52. Gulbahar, Y. (2008). ICT usage in higher education: a case study on perspective teacher & instructors: The Turkish Onlin Journal of Educational Technology. [Online] vol 7, Issue 1. Article Available at: http://www.tojet.net/ [accessed 12 January 2011].
53. Hilliard, Ase G. ( 1992).  Why we must pluralize the curriculum. Journal of Educational Leadership. pp. 12-16. Available at: http://www.ascd.org/ASCD/pdf/journals/ed_lead/el_199112_hilliard.pdf [accessed 19 January 2011].
54. Hui-Chuan, Ming-Yen Chen, Yuh-Min Chen. (2009). A semantic-based approach to content abstraction and annotation for content organization.University ofTaiwan 701.
55. Hunter, R. and Scherer E. A. (1998). The organic curriculum. ND. The Farmers Press.
56. Lpo94. (2006). The National Agency for Education: Curriculum for the compulsory school system, the pre- school class and the leisure-time center. Sweden: AB Danagards, Odeeshog.
57. Martin – Kniep, G. O. Feige, D. and Soodak, L. (1995). Curriculum integration: An expanded view of an abused idea. Journal of Curriculum and Supervising. pp: 227-249.
58. Metais,S, J. (2003). International review of curriculum and assessment. framework: INCA. Thematic StudyNO.9: International trends in primary education. London: Qualification and curriculum Authority (QCA).
59. Morrison, G. (1993). Contemporary Curriculum. K.S.A llyn Bacon.
60.Paivarinta, T., & Munkvold, B. E. (2005). Enterprise content management: an integrated perspective on information management. In proceeding of the 38thHawaii international conference on system sciences. Hawaii.
61. Pliphal, Jane et al. (1992). Integration of vocational and academic education. Journal of Theory and Practice. Publishing Corporation Berkeley. Available at: http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED348491.pdf [accessed 30 January 1992].
62. Pratt, D. (1980). Curriculum: design and development. New York:   Macmillan.
63. Raygon, W. and  Mc  Auly, T.(1969). Social studies for today's children.New York: Centraascrofts.
64. Robinsohn, Saul B. (1972). Bildungsrc form als Revision des Curriculum. German, Berlin: Darmstadt.
65. Scheffier, I. ( 1970). Justifying curriculum divisions, in j. martin, ed. Readings in the philosophy of education: a study of curriculum. Boston: ally and bacon.
66.Tiwari, D. (2008). Encyclopedic Dictionary of Education. London: Crescent  publishing Corporation.uk.
67.Vars, G. F. (1997). Integrated curriculum in historical perspective. Educational Leadership. 49(2): 14-15.