رابطة‌‌ برنامه درسی پنهان با هیجان‌های تحصیلی، سرزندگی تحصیلی و بهزیستی تحصیلی در بین دانشجویان رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی دانشگاه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکترای رشته برنامه ریزی درسی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطة بین برنامة­ درسی پنهان با هیجان­های تحصیلی، سرزندگی تحصیلی و بهزیستی تحصیلی در بین دانشجویان بود. روش تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و جزء تحقیقات پیش بین از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان سال آخر علوم پایه و علوم انسانی دانشگاه تبریز تشکیل دادند. از جامعه­ یاد شده بر اساس فرمول کوکران ، تعداد 222 نفر برآورد و به روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. داده­ها با استفاده از مقیاس­ برنامة درسی پنهان (آکبولوت و ارسلان، 2016)؛ و پرسش­نامه­های هیجان­های تحصیلی (پکران، 2005)؛ سرزندگی تحصیلی (حسینچاری و دهقانی‌زاده، 1391)؛ بهزیستی تحصیلی (پیترینن، سوینی و فیالتو، 2014) گردآوری شدند. جهت آزمون آماری از مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج یافته­ها حاکی از مثبت و معنی­دار بودن تأثیر مستقیم برنامه­ درسی پنهان بر هیجان­های مثبت تحصیلی (لذت و غرور)، سرزندگی تحصیلی و بهزیستی تحصیلی است. همچنین تاثیر برنامه درسی پنهان بر هیجان­های تحصیلی منفی (اضطراب، خستگی، خشم، شرم و ناامیدی) منفی و معنی­دار گزارش شد. نتیجة پژوهش حاضر این است که هر اندازه دانشجویان، مؤلفه­های برنامة درسی پنهان و جو کلی محیط دانشگاه را مثبت و رضایت­بخش ارزیابی کنند، به همان نسبت گرایش­ و هیجانات مطلوب، علاقه و بهزیستی تحصیلی بیشتر می­شود؛ لذا برای هموار شدن مسیر یادگیری و تضمین اهداف آموزش عالی، باید آگاهی بخشی و ایجاد شناخت در استادان و عوامل آموزشی دانشگاهی نسبت به مؤلفه­های برنامه درسی پنهان انجام پذیرد تا دانشجویان قادر باشند از موانع برنامة درسی رسمی عبور کنند.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
اسکندری، حسـین. (1387). برنامـه درسـی پنهـان. تهران: نشر نسیما.
اکبری ­­بورنگ، محمد و رحیمی­بورنگ، حسن. (1395). تبیین سرزندگی و انگیزش تحصیلی دانشجویان براساس ادراک آنان از محیط یادگیری در دانشجویان علوم پزشکی بیرجند. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16 (27): 231-222.
امرایی، عاطفه؛ سعدی­پور، اسماعیل و اسدزاده، حسن. (1395). رابطه برنامه درسی پنهان بافت تحصیلی در دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی. فصلنامه مطالعات پیش دبستانی و دبستان، 1 (4): 53-35.
امینی، محمد؛ مهدیزاده، مریم، ماشااللهی نژاد، زهرا و علیزاده، مرضیه. (1390). بررسی رابطه بین مؤلفه­های برنامه درسی پنهان و روحیه علمی دانشجویان. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 62 : 103-81.
ایمانی، صدف و یعقوبی، ابوالقاسم. (1394). رابطه برنامه درسی پنهان با تحلیل­رفتگی آموزشی دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا همدان. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 12(45): 41-29.
بیان فر، فاطمه؛ ملکی، حسن؛ سیف، علی اکبر و دلاور، علی. (1389). تبیین اثر برنامه درسی پنهان مدارس بر بازده­های عاطفی یادگیری در دانش­آموزان دوره راهنمایی به منظور ارائه مدل. فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 5 (17): 85-57. 
بیان­فر، فاطمه. (1396). بررسی نقش مؤلفه­های برنامه درسی پنهان در عاطفه نسبت به دانشگاه. مطالعه موردی دانشگاه پیام نور سمنان. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 14 (27): 146-132.
پورعبدل، سعید؛ صبحی قراملکی، ناصر و عباسی، مسلم. (1394). مقایسه‌ اهمال‌کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در دانش‌آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. ناتوانی­های یادگیری، 4(3), 22-38.
تقوایی یزدلی، زهرا؛ یزدخواستی، علی و رحیمی، حمید. (1392). ارتباط وضعیت برنامه درسی پنهان با هوش هیجانی؛ دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان و دانشگاه کاشان. فصلنامه راهبردهای آموزشی در علوم پزشکی، 6( 4)، 229-234.
دهقانی زاده، محمدحسین و حسینچاری، مسعود. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه­ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری،4(2)،21-47.
دهقانی‌زاده، محمدحسین؛ حسینچاری، مسعود؛ مرادی، مرتضی و سلیمانی خشاب، عباسعلی. (1393). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوهای ارتباطات خانواده و ساختار کلاس؛ نقش واسطه‌ای ابعاد خودکارآمدی. فصلنامه روان­شناسی تربیتی, 10(32), 1-30.
سبحانی نژاد، مهدی و حسینی یزدی، عطیه سادات. (1393). بررسی روابط همبستگی و سهم تبیینی مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان با ابعاد نگرش جامع پژوهشگری دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 11 2 (14): 116-134.
سرداری، مرضیه. (1389). تبیین ابعاد برنامه درسی پنهان دروس معارف اسلامی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تبریز در سال تحصیلی 90-89. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اسلامی، دانشگاه تبریز.
سمیعی زفرقندی، مرتضی. (1397).  بررسی رابطه برنامه درسی پنهان با هوش هیجانی دانش­آموزان. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش.; ۱۵ (۱) :۱۱۹-۱۳۶
صفایی­موحد، سعید و باوفا، داوود. (1392). عوامل شکل دهنده برنامه درسی پنهان در آموزش عالی ایران: یک مردم نگاری خود نگاشت. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی،  4 (7)، 53-30 .
قاسمی، فرشید و مرزوقی، رحمت الله. (1387). برنامه درسی پنهان در رهگذر جهانی شدن و بومی ماندن. هشتمین همایش سالیانه انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، بابلسر: دانشگاه مازندران.
قدم پور، عزت اله؛ رادمهر، فرناز و یوسف وند، لیلا. (1397). تأثیر آموزش برنامه جرأت‌ورزی بر میزان بهزیستی تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه‌ اول. اندیشه های نوین تربیتی. 14، (3): 163-181.
قورچیان، نادرقلی. (1373). تحلیلی از برنامه درسی مستمر، بحثی نو در ابعاد ناشناخته آموزشی، تهران؛ فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 2، 1(5).27-70.
کاظمی، یحیی؛ برماس، حامد و آذرخرداد، فاطمه. (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارت های مدیریت هیجان بر هوش هیجانی دانش آموزان مقطع راهنمایی. اندیشه­های نوین تربیتی،5 (2):103-123.
کدیور، پروین؛ فرزاد، ولی اله؛ کاوسیان، جواد و نیکدل، فریبرز. (1388). رواسازی پرسش­نامه هیجان­های تحصیلی پکران. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 8(32)،7-30.
کاوسیان، جواد؛ کدیور، پروین و فرزاد، ولی­الله. (1391). رابطه متغیرهای محیطی، تحصیلی با بهزیستی مدرسه: نقش نیازهای روان­شناختی، خودتنظیمی انگیزشی و هیجان­های تحصیلی. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی. ۶ (۱) :۱۰-۲۵.
مرادی، مرتضی. (1396). ارائة مدلی علّی- تجربی از بررسی نقش واسطه‌گری درآمیزی تحصیلی در رابطه‌ باورهای خودکارآمدی تحصیلی و حرمت ‌خود تحصیلی با بهزیستی تحصیلی در نوجوانان دبیرستانی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 9(1)، 68-90.
مصلی­نژاد، لیلا و مرشد بهبهانی، بهار. (1392). نقش استادان در شکل گیری ابعاد پنهان برنامه درسی: یک مطالعه کیفی. گام­های توسعه در آموزش پزشکی، 2 :141-130.
ملکی، حسن. (1386). برنامه ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: نشر پیام اندیشه.
موسوی، ستاره؛ شریف، مصطفی و رجایی پور، سعید. (1392). بررسی ارتباط بین ابعاد جو سازمانی و میزان پذیرش نوآوری در برنامه درسی. فصلنامه پژوهش در برنامه درسی، 11(39) 23-11.
مهرام، بهروز؛ ساکتی، پرویز؛ مسعودی، اکبر و مهرمحمدی، محمود. (1385). نقش مؤلفه­های برنامه درسی پنهان در هویت علمی دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه فردوسی مشهد). فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 1 (3) 29-3.
نیکدل، فریبرز؛ کدیور، پروین؛ فرزاد، ولی‌اله؛ عرب‌زاده، مهدی و کاوسیان، جواد. (1392). بررسی نقش واسطه­ای هیجان­های تحصیلی در ارتباط میان اهداف پیشرفت و راهبردهای خودگردانی یادگیری: ارائه الگوی ساختاری. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 5 (2)، 113-136.
مهنا، سعید و طالع پسند، سیاوش. (1395). رابطه بین حمایت‌های محیطی و خودآگاهی هیجانی با درگیری تحصیلی: نقش میانجی بهزیستی تحصیلی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۶(4)، 31-42.
ب. انگلیسی
Akbulut, N. & Aslan, S. (2016). Örtük program ölçeği: Ölçek geliştirme çalışması. Electronic Journal of Social Sciences, 15(56), 169-176.
Arıkan, G. & Sarı, M. (2016). Lise Öğrencilerinde Okul Yaşam Kalitesinin İncelenmesi,  International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), Haziran, 2(1), ISSN: 2548-9373.
Ausbrooks, R. (2000). What is schools hidden curriculum teaching your child?
Belfi, B., Goos, M., De Fraine, B. & Van Damme, J. (2012). The effect of class composition by gender and ability on secondary school students’ school well-being and academic self-concept: A literature review. Educational research review, 7(1), 62-74.
Bergenhenegouwen, G. (1987). Hidden curriculum in the university. Higher Education, 16(5), 535-543.
Chalkley, B. (2006). "Education for sustainable development: continuation". Journal of Geography in Higher Education, 30, 235-246.
DeGarmo, D. S. & Martinez Jr, C. R. (2006). A culturally informed model of academic well‐being for Latino youth: The importance of discriminatory experiences and social support. Family relations, 55(3), 267-278.
Duijn, M., Rosenstiel, I. V., Schats, W., Smallenbroek, C. & Dahmen, R. (2011). Vitality and health: a lifestyle programmer for employees. European Journal of Integrative Mdeicine, 3, 97-10.
Eisner, E. W. (1994). The educational imagination:on the design and evaluation of school programs. New York: Macmillan college publishing.
Engels, N., Aelterman, A., Petegem, K. V. & Schepens, A. (2004). Factors which influence the well-being of pupils in Flemish secondary schools. Educational studies, 30(2), 127-143.
Freilich, R. & Shechtman, Z. (2010). The contribution of art therapy to the social, emotional, and academic Adjustment of children with learning disabilities. The Arts in Psychotherapy, 37(4), 97–105.
Goetz, T., Pekrun, R., Hall, N. C. & Haag, L. (2006). Academic emotions from a social cognitive perspective: Antecedents and domain specificity of students’ affect in the context of Latin instruction. British Journal of Educational Psychology, 76, 289–308.
Korhonen, J., Linnanmäki, K. & Aunio, P. (2014). Learning difficulties, academic well-being and educational dropout: A person-centred approach. Learning and individual differences, 31, 1-10.
Margolis, Eric and et al. (2001). Hiding and Outing the Curriculum. In The Hidden Curriculum in Higher Education. London: Rutledge.
Martin, A. J., Colmar, S. H., Davey, L. A. & Marsh, H. W. (2010). Longitudinal modelling of academic buoyancy and motivation: Do the 5Cs hold up over time? British Journal of Educational Psychology, 80(3), 473-496.
Martin, A. J. & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: Aconstruct validity approach. Psychology in the Schools, 43, 267−282.
Martin, A. J. & Marsh, H. W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students’ everyday academic resilience. Journal of School Psychology, 46(1), 53-83.
Mumthas, N. S. & Blessytha, A. (2009). Teacher effectiveness of secondary school teachers.
Özdemir, N. (2018). The Relationship between Hidden Curriculum Perception and University Life Quality in Sports Education. Universal Journal of Educational Research, 6(4), 742-750.
Peixoto, F., Mata, L., Monteiro, V., Sanches, C. & Pekrun, R. (2015). TheAchievement Emotions Questionnaire:Validation for Pre-adolescent Students.European Journal of Developmental Psychology,12 (4), 472-481.
Pekrun, R., Goetz, T., Titz, W. & Perry, R. P. (2002). Academic emotions in students’ self-regulated learning and achievement: a program of qualitative and quantitative research. Educational psychologist, 37(2), 91–105.
Pekrun, R. (2006). The control -value theoryof achievement emotions: Assumptions, corollaries, and implications for educational research andpractice. Educational Psychology Review, 18(4):315–341.
Pietarinen, J., Soini, T. & Pyhältö, K. (2014). Students’ emotional and cognitive engagement as the determinants of well-being and achievement in school. International Journal of Educational Research, 67, 40-51.
Putwain, D. W., Connors, L., Symes, W. & Douglas-Osborn, E. (2012). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping?  Anxiety, Stress & Coping, 25(3), 349-358.
Steinmayr, R., Heyder, A., Naumburg, C., Michels, J. & Wirthwein, L. (2018). School-related and individual predictors of subjective well-being and academic achievement. Frontiers in psychology, 9, 26-31.
Samdal, O., Wold, B. & Bronis, M. (1999). Relationship between students' perceptions of school environment, their satisfaction with school and perceived academic achievement: An international study. School Effectiveness and School Improvement, 10(3), 296-320.
Shek, D. T. & Li, X. (2016). Perceived School Performance, Life Satisfaction, and Hopelessness: A 4-Year Longitudinal Study of Adolescents in Hong Kong. Social Indicators Research, 126 (2), 921-934.
Silver, A. & Hagin, R. A. (2002). Disorders of learning in childhood. New York: John Wiley & Sons, Inc.
Solberg, P. A., Hopkins, W. G., Ommundsen, Y. & Halvari, H. (2012). Effects of three training types on vitality among older adults: A self-determination theory perspective. Psychology of Sport and Exercise, 13, 407-417.
Sulea, C., Van Beek, I., Sarbescu, P., Virga, D. & Schaufeli, W. B. (2015). Engagement, boredom, and burnout among students: Basic need satisfaction matters more than personality traits. Learning and Individual Differences, 42, 132-138.
Willis, P. (1981). Learning to labour: How working class kids get working class jobs (2 ed.). New York, NY: Columbia University Press.
Yüksel, S. (2002). Schooling and hidden curriculum in higher education. Uludağ University Journal of Education Faculty, 15(1), 361-370.
Zeidner, M. (2007). Test anxiety in educational contexts: Concepts, findings, and future directions. In Emotion in education (pp. 165-184). Academic Press.