التقاط ناسازوار در جهت گیری های عملی برنامه درسی دانشجومعلمان: نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار مطالعات برنامه درسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش حاضر با هدف کشف نوع جهت‎گیری عملی برنامه­درسی و تبیین چگونگی شکل‎گیری آن در دانشجومعلمان با استفاده از روش نظریه داده­بنیاد انجام شد. جامعه مورد پژوهش، دانشجومعلمان ورودی 1391 دانشگاه فرهنگیان شهید هاشمی­نژاد مشهد بود که بر اساس روش نمونه­گیری هدفمند (نمونه­گیری موارد مطلوب)، تعداد 27 نفر از این دانشجومعلمان انتخاب و اشباع نظری مبنای کفایت نمونه قرار گرفت. در این پژوهش از ابزارهای مصاحبه باز و مشاهدة مشارکتی مستقیم برای جمع­آوری داده‎ها استفاده گردید. نتایج ناظر بر سوال نخست نشان داد جهت‎گیری عملی برنامه­درسی دانشجومعلمان، نوعی التقاط ناسازوار و فاقد جهت‎گیری عملی یکپارچة مشخص نسبت به برنامه‎درسی است و غالبا میان جهت‎گیری­های برنامه­درسی ایجادشده شباهت و هماهنگی وجود ندارد. عموما ترکیب جهت‎گیری­های موضوعی/دیسیپلینی، انسان­گرایانه و اجتماعی بیشترین گرایش را به خود اختصاص داده­اند و جهت‎گیری عملی برنامه­درسی با جهت‎گیری اسلامی اعلام­شده­ نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران هماهنگ نیست. یافته­ها در خصوص چگونگی شکل‎گیری جهت‎گیری عملی برنامه­درسی در فرایند زیسته دانشجومعلمان نشان­دهندة 7 مقولة کلی است که در قالب سه طبقه ویژگی­های شخصیتی، تجارب یادگیری و تجارب عملی شکل گرفته است. تجارب یادگیری ناسازگار به عنوان مقولة محوری و کانون این فرایند، حاصل التقاط تجارب یادگیری­ متفاوت و متعارضی است که در فرایند زیستة دانشجومعلمان، قبل و بعد از ورود به تربیت معلم ایجاد و سبب شکل‎گیری جهت‎گیری‎های عملی التقاطی ناسازوار در آنان می‎شود.

کلیدواژه‌ها


احمدی، غلامعلی (1389). صلاحیت­های حرفه­ای معلمان در هزاره سوم و نقش مراکز آموزش معلمان در ایجاد و توسعه آن. همایش برنامهدرسی تربیت معلم، دانشگاه شهید رجائی.
استراووس، آنسلم؛ کوربن، جولیت (1387). اصول روش تحقیق کیفی نظریه مبنایی، رویه­ها و شیوه­ها. ترجمه بیوک محمدی. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی.
اکبری بورنگ، محمد (1391). کیفیت تدریس مجازی استادان بر اساس جهتگیریهای برنامه­درسی آنان در نظام آموزش عالی ایران و ارائه الگوی تدریس مجازی مطلوب. رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
امیری، الهام (1392). تبیین و سنجش جهتگیری اسلامی برنامه­درسی معلمان و دست­اندرکاران نظام برنامه­ریزی درسی ایران بر اساس پرسش­نامه اصلاح­شده جهتگیریهای برنامه­درسی جنکینز. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روا­ن­شناسی.
امین­خندقی، مقصود؛ اسدخانی، عبدالواسط (1390). تحلیلی بر رویکردهای نوآوری در برنامه­درسی تربیت معلم: بستری برای تحول در نظام آموزش و پرورش ایران. اولین همایش ملی تحول بنیادین در نظام برنامه­درسی ایران.
امین­خندقی، مقصود؛ پاک­مهر، حمیده (1392). حاکمیت سنت دیسیپلین­محوری بر جهت‎گیری‎های برنامه­درسی تربیت هنری معلمان هنر دوره راهنمایی تحصیلی: چالش‏ها و آسیب­ها. مجله رویکردهای نوین آموزشی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی، سال هشتم، شماره 1، ص46 -21.
باقری، خسرو؛ ایروانی، شهین (1380). جایگاه نظریه­های تربیتی در عمل معلم. مجله روان­شناسی و علوم تربیتی. سال سی و یکم، شماره 2، ص 138-123.
بهالگری، بهاره (1389). تبیین جهتگیریهای معلمان و دست­اندرکاران نظام برنامه­درسی ایران بر اساس باورهای معرفت­شناسی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
پورعلی، رضا؛ توتکله، علی (1389). دیدگاه­های برنامه­درسی و نقش معلم. مجله تکنولوژی آموزشی، دوره بیست و ششم، شماره 6، ص 30-32.
تورس، رزا ماریا (1377). تربیت معلم به سوی الگویی تازه برای آموزش معلمان. ترجمه فریبرز محمدی. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
حریری، نجلا (1385).  اصول و روش­های پژوهش کیفی. چاپ اول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
درسلر، دیوید؛ ویلیس، ویلیام ام (1388). جامعه­شناسی (بررسی تعامل انسانی). ترجمه مهرداد هوشمند و غلامرضا رشیدی. چاپ اول، تهران، انتشارات اطلاعات.
دیمه­کار حقیقی، فرزانه (1392). تبیین جهتگیریهای برنامه­درسی معلمان و کارشناسان دوره پیش و متوسطه حرفه­ای آموزش و پرورش استثنایی بر اساس نوع نگرش به دانش­آموزان کم­توان ذهنی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
رایت­کومبز، آرتور (1370). آموزش تخصص معلمان: دیدگاه ادراکی در تربیت معلم. ترجمه عبدالرحیم جواهرفروش­زاده. تهران، انتشارات رشد.
رمضانی، زهرا (1393). بررسی میزان تفاوت در جهتگیریهای برنامه­درسی اعضاء هیات علمی دانشگاه شیراز با توجه به متغیرهای دموگرافیک (جنسیت و مرتبه علمی) در سال تحصیلی 93-92. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی درسی، دانشگاه ارومیه، دانشکده علوم انسانی.
سوزان، نولن؛ هوکسما، باریارا ال؛ فردریکسون، جف آر؛ لافتس؛ ویلم و گنار (1392). زمینه روان­شناسی اتکینسون و هیلگارد. ترجمه مهدی گنجی. چاپ سوم، تهران، نشر ساوالان.
سیلور، جی. گالن؛ ویلیام، ام. الکساندر؛ آرتور، جی. لوئیس (1372). برنامه­ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر. ترجمه غلامرضا خوی­نژاد. مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
شهبازی، زیبا (1393). سنجش جهتگیری برنامه‌درسی اساتید دانشگاه کردستان بر اساس مدل برنامه­درسی آیزنر. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی درسی، دانشگاه کردستان، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.
شیخیانی، محمد (1393). سرفصل درس کارورزی 1 دوره­های کارشناسی پیوسته. دانشگاه فرهنگیان، معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی.
عابدی، لطفعلی (1379). بررسی و تحلیل توانایی­های عمومی تدریس در برنامه­درسی دوره­های تربیت معلم دوساله ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390).
محمد­پور، احمد (1389). ضد روش: منطق و طرح در روش­شناسی کیفی. جلد اول، تهران، جامعه­­شناسان.
ملکی، حسن (1389). برنامه­ریزی درسی (راهنمای عمل). چاپ شانزدهم، تهران، پیام اندیشه.
مهرمحمدی، محمود (1383). برنامهدرسی: نظرگاه­ها، رویکردها و چشم­اندازها. چاپ سوم، مشهد، به­نشر.
میلر، جی. پی (1379).  نظریه‏های برنامه­درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی. تهران: سمت.
نوید، مهدی (1373). پیام مدرسه. تهران، نشر سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس کشور.
هاشمی، شهناز (1389). آموزش رسمی یا غیر رسمی. مجله رشد و مدیریت مدرسه. دوره نهم، شماره 1.
Apak, Ozlem&Tanrıverdi, Belgin.(2013).Pre-service Teachers’ Beliefs about Curriculum Orientations.ProcediaSocial and Behavioral Sciences 116 (2014) 842 – 848.
Cheung. D.& Ng, P.H. (2000). Sciece teacher’s beliefs about curriculum design. Research in science Education, 30 (4). Pp.357-375.
Cheung, D, Wong H. (2002). Measuring teacher beliefs about alternative curriculum designs. The Curriculum Journal.13(2): 225-248.
Cochran, J. (2010). Secondary mathematics teacher, s curriculum philosophies and experience. san Marcos Texas: dissertation.
Eisner, E.W.-1992). Curriculum ideologies. The education imagination: on the design and evaluation of school programs. New York macmillan.
Hodge SR, Davis R, Woodard R, Sherrill C. (2002). Comparison of practicum types in changing preservice teachers' attitudes and perceived competence. Adapt Phys Activ Q. 19(2): 155-171
Jadidi, E. & Bagheri, M.S. (2014). Eltpre-service teacher education: major trends and shifts. International hournal of language Learning and Applied Linguistics World, 7, 181-190.
Jax, J.A. (1986) Home economics curriculum framework. Illinois teacher.; 32(5): 105-108.
Jenkins, S.B. (2006). Measuring teacher belifs about curriculum orientations. Doctoral dissertation. University of Kansas.
Ocaka, Gurbuz& Burcu enturkb, Mustafa Uluc. (2009). Analysis of the opinions of primary school teachers about new orientationsin education. Procedia Social and Behavioral Sciences 1 (2009) 697–702.
Reading, CH.A.(2008). Curriculur orientations of catholic school teachers and administrators. P. h. d. university of Kansas
Schiro, M. S. (2008). Curriculum theory: conflicting vision and enduring concerns. United states: Sage publications India.
Schmidt, M.H. et al.(1997). Many visions, many aims: across national investigation of curricular intentions in school Mathematics (vol.1). Dordrech : Kluwer.
Selvi, K. (2010). Teacher, s competencies. International Journal of philosophy of Culeure and Axioligy. 1, pp167-175.